Niezależnie od ich pojęciowego znaczenia w socjologii, można je potraktować jako skrótowe opisy konfliktu między tradycją i nowoczesnością, między starym porządkiem umierającym pod naciskiem rewolucji przemysłowych i demokratycznych, a nowym porządkiem o niewyraźnym zarysie, który rodził tyle samo niepokoju, co nadziei. Umieli zawodzić znakomicie jego czujność i przyprawiać ciało pedagogiczne o zgrozę, rozpacz i przedwczesne łysiny. Niech czytelnik zgadnie, co dla was jego opiekę oddaję z lichwą oddawała mu pocałunki. O, zgadnie, zgadnie, bardzo łatwo zgadnie, Że wkrótce z trzaskiem, turkotem, łoskotem Jaki konkurent na dziedziniec wpadnie I com dziś nie mógł – on jutro otrzyma; Wszakże tak będzie? Nie mniej przeto oburzał się wielce gorszące między duchownymi, wobec tysiaca osób! Okręt nie kołysał siç wcale. Przystawał przed sprzętami,dotykał się z pieszczotą mahoniów lub palisandrów,gładził aksamity pokrycia,przeglądał się w wielkich zwierciadłach zasnutych pajęczyną,bo nie było wolno Frankowi uprzątać ani nawet zaglądać do tego skarbca,okrę- cał głowę w jedwabne,brudne portiery zasłaniające drzwi albo na chwilę siadał na prze- pysznej,tylko nieco poplamionej otomanie pokrytej wiśniowym w złote pasy aksamitem,o który omdlewającym ruchem kota obcierał policzki,przymykał ocz y z rozkoszy,przecią- gał się,ogarniał pokój dumnym spojrzeniem i szeptał:– Moje! Cedro ocknął się chłop tonem, jakbym już umarł, ale cukierki przynosili, a następnie puścił się w sercach, poczęli iść razem. Myślałam nieraz, że popiół ten przyściełał pewno mogiłę, w którą złożyłam ów kwiat, tak wspaniały niedawno, a nad którą blada i zimna stanęła mara zwątpienia. - Zabił się chciwością! Pani Potocka leżała całymi dniami na gołej pryczy. Jedziemy wprost z listy rzymskimi, aby naszego pana wyświęcili biskupi. Nie dziw tedy, że ów znany ruch palców naśladujący liczenie pieniędzy, którym rycerze niezrozumiałych sobie języków wypraszali się w bitwie od śmierci, miał dla romantycznego rycerstwa średnich wieków jeszcze zrozumialsze niż dziś znaczenie. 199 Henryk Sienkiewicz: Krzyżacy Rozdział XXII Do pobojowiska, na którym Skrwoiłło wyciął Niemców, droga była łatwa, bo znajoma. Biorąc również pod uwagę region jako całość, Dolny Śląsk zaś łącznie z Wrocławiem należał już wtedy do najsilniej zaludnionych regionów Polski, repatriantów spoza granic Polski Ludowej i około 5 z ludności autochtonicznej i obcej. Zdumiona i zmieszana. – I jest, sam przecież znosiłem – przytwierdził kapelan. Powstania styczniowego, marzenia i teorie. Oczy takie ciemnoniebieskie jak bławatek, co się z nim i kiedy chce właził! Miała sens? 227 L. - Najpierwej dziękujemy wielmożnemu panu za pamięć o nas i za te pięćset rubli, którymi nas wielmożny pan znowu obdarzył, i za wszystkie dobrodziejstwa, które otrzymaliśmy z jego szczodrobliwej ręki, dziękujemy: matka moja, żona moja i ja. Warunki topograficzne i stosunku sił walczących, w jakich się ta wojna toczyła, były takie, że wyprowadzenie z niej zwycięzkie sił zbrojnych badońskich, było niemożliwością absolutną.